Symphyta – blad-, halm- en houtwespen

Symphyta worden beschouwd als de oudste groep van de Hymenoptera. Vooral van de oerbladwespen (familie Xyelidae) zijn veel fossielen bekend waarvan sommige tot wel 250 miljoen jaar oud zijn (Zeng et al. 2021).

De naam Symphyta is afkomstig van het Griekse woord ‘symphyton’ dat ‘samen groeien’ betekent en duidt op de brede aanhechting van achterlijf aan borststuk en waar dus een wespentaille ontbreekt. Symphyta, hier kortweg bladwespen genoemd, tref je in de literatuur ook wel onder de groepsnaam zaagwespen aan, omdat de vrouwtjes van de meeste soorten hun eieren afzetten met behulp van een zijdelings afgeplatte zaagvormige legboor. Ook is de adering van de vleugels uitgebreider dan bij de overige groepen.

De larven van bladwespen, basterdrupsen genoemd, zijn vooral planteneters. Ze eten pollen (dennenbladwespen), blad (meeste bladwespen), stengels (halmwespen) of hout (houtwespen). Ook gallen kunnen door bladwespen worden veroorzaakt, zoals bijvoorbeeld op wilgen (Mol 2013). Evenals met rupsen van vlinders, kun je ook de basterdrupsen van bladwespen opkweken (Blommers 1994, 2009, Vincent et al. 2019). Daarbij kun je veel over de biologie van bladwespen leren en nog nieuwe informatie verzamelen over bijvoorbeeld parasieten. De serie publicaties over kweek van Ichneumoniden uit bladwespen is daar een mooi voorbeeld van (Zwakhals & Blommers 2020, Zwakhals et al. 2021, Zwakhals & Blommers 2022).

In Nederland en België onderscheiden we 13 families en 114 genera. Onlangs verscheen er een proeftabel van Ad Mol (2022) om deze families en genera op naam te brengen en daarin word je tevens verwezen naar geschikte soorttabellen. Hieronder kun je naar de verschillende families.

SuperfamilieFamilieNederlandse naam
PamphilioideaMegalodontesidaebrombladwespen
Pamphiliidaespinselbladwespen
XyeloideaXyelidaeoerbladwespen
TenthredinoideaArgidaeborstelsprietbladwespen
 Blasticotomidaeschuimbladwespen
 Cimbicidaeknotssprietbladwespen
 Diprionidaekamsprietbladwespen
 Heptamelidaevarenmineerbladwespen
 ‘Tenthredinidae’tenthredinen
XiphydrioideaXiphydriidaekameelhalshoutwespen
SiricoideaSiricidaehoutwespen
CephoideaCephidaehalmwespen
OrussoideaOrussidaeparasitaire bladwespen

Een mooie presentatie over Symphyta – bladwespen is gemaakt door Tineke Cramer, samen met Ad Mol (begin 2023).